Norsk Taubanelag med fokus på produktivitet, miljø og sikkerheit

Denne nyheten ble publisert av: Helge Kårstad Publisert dato: 08.11.2014

Øverst; Deltakarane på årsmøtet og temadagen i Gausdal framfor taubaneutstyret som er produsert hos Owren AS på VIngrom i Oppland. Bak til høgre leiar i taubanelaget Torbjørn Frivik frå Sogn og Fjordane. Nederst: Moderne taubaner stiller store krav til logistikk og er ei miljøvenleg driftsform i bratt terreng som reduserar vegbygginga til eit minimum, her frå Augedalen i Gausdal/ Oppland sist fredag. Alle foto; Helge Kårstad

Taubanemiljøet i Norge er lite men likevel kanskje mellom det beste i Europa. Skog og Landskap med professor Ivar Samset i spissen sette sterkt fokus på denne driftsforma frå 1970-talet og utover. Framdrift av tømmer med taubane har alltid stilt strenge krav til logistikk, vegplanlegging og sikkerheit. Om ein tek med kvisting av tømmeret på standplass har det utvilsomt også vore ei sterk produktivitetsauke fram til i dag. Nytt frå skogforskninga vart denne gongen presentert ved at Bruce Talbot held ei kort orientering før årsmøtet starta.
Temadagen i Gausdal dagen etter årsmøtet hadde fokus på produktivitet, miljø og sikkerheit.

Norsk nyvinning og auka produktivitet
I Augedalen i Gausdal møtte vi taubaneprodusent Johannes Owren frå firma Owren As frå Vingrom. Firmaet har produsert taubaner sidan slutten av 1970-talet og er i dag den einaste produsenten igjen i Norge. Vi fekk demonstrert Owren si nye moderne taubane med løpande berekabel. Bana er bygd på ei beltegåande basmaskin (Prinoth Pather T8 med påmontert Owren 350 vinsj og påmontert eit 15 meter høgt tårn. Rekkevidda til bana er inntil 350 meter frå standplass. Styringa av den 3-tromla løpekatten  er utvikla hos Owren og kan ved hjelp av eit styrepanel automatisk køyrast inn til vinsjen og ut i terrenget. Det betyr at operatøren som kontrollerar løpekatten også kan føreta kvisting av virket som blir trekt fram frå terrenget. Under testen kunne vi registrere relativt stor fart på løpekatten (6 m/sek) og ein produksjon kring 70 kubikkmeter ferdig kvista og kappa tømmer pr. dag for eit mannskap på tre mann. Det vil seie ein person som feller trea, ein som stroppar tømmerstokkane og ein som kvistar tømmeret ved dalstasjonen og samtidig køyrer vinsjen.
Johannes Owren presiserar at i motsetning til mange taubaner som nyttar fast berekabel er denne utvikla som ei slakkbane med "løpande berekabel". "Dette krev ein lettare løpekatt, er lettare å montere og stiller mindre krav til endetre for montering av bana. Belter på basmaskina gir eit lågare marktrykk og bana stiller såleis mindre krav til vegstandard" seier Owren.

Vil ta 100 år
Trond Prestrud i Mjøsen Skog SA er skogbruksleiar i Sør-Gudbrandsdal. Har sa på temadagen at det har vore aukande interesse frå skogeigarar for å drive fram tømmer i bratt terreng. Han viser også til ein analyse som viser at det står kring 1,5 millionar kubikkmeter gammal skog i bratt taubaneterreng berre i Oppland. "Siste året har det vore drive kring 15 000 kubikkmeter tømmer i tilsvarande bratt terreng i fylket og det viser at her er mykje ugjort. Ja med dagens aktivitet vil det ta 100 år før alt er hogge" seier Prestrud. Auka vegbygging er og viktig. God planlegging av vegtrasear som er kopla til taubanedrift er ein føresetnad for god økonomi og reduserar i tillegg vegbygging i skogliene til eit minimum. Driftstilskotet til framdrift av tømmer i bratt terreng kan ein gjerne definere som eit miljøbidrag for å begrense fysiske inngrep i lisidene til det minimale. I tillegg sikrar det lokal industri tilgang på skogsvirke av god kvalitet. Ei lokal versidkaping mangedoblar staten sine inntekter via skattar og avgifter ved å betale eit driftstilskot kring 100 kroner pr. kubikkmeter. "Både av miljøomsyn og lokal verdiskaping er det viktig at driftstllskotet i bratt terreng vil stige i tilsvarande takt som skogsvegtilskota" legg Prestrud til.

Fylkesskogmeister i Oppland Jon Sigurd Leine la vekt på at samarbeidet mellom forvalting (fylke og kommune), skogeigarforening (her Mjøsen)  og utøvande taubane-entreprenør er heilt avgjerande for å få gode resultat.  
Taubaneentreprenør Jonny Venås frå Folkestad i Møre og Romsdal understreka dette og seier det slik; "Mangel på forutsigbarheit om neste taubanedrift er mi store utfordring"

Tek kravet til sikkerheit på alvor
Torbjørn Frivik i T Frivik Taubanedrift As orienterte om krav til sikkerheit og rutinar som er innarbeidde i eige firma. Dette gjeld m.a. at instruksjonsbøker for tilsette må vere på eige morsmål, særleg fordi dyktig utanlandsk arbeidskraft søkjer seg til denne type arbeid i Norge. Firmaet til Frivik har også utvikla ein eigen opplæringsperm for bruk av maskiner og utstyr. Siste tida er utvikla ein digital "smart doc" der kvar arbeidstakar må føreta sjekkrutinar og signere kvar dag før arbeidet starta. Om uhellet er ute må arbeidsgjevar kunne dokumentere at alt som er forventa og kravd gjennomført for å hindre ulykker er gjort.
På mange vis er norske taubanelag i front innafor HMS-arbeidet for skogsdrift i bratt terreng. Likevel gjenstår enno ein del arbeid før alle entreprenørar har innarbeidd gode nok rutinar kring dette 

Årsmøtet 2014
Av årsmeldinga (2013) går det fram at det vart drive fram 74 000 kubikkmeter tømmer med taubane i Norge i 2013. Mesteparten (kring 67 000 kubikkmeter) er drive fram i kystskogfylka, - resten for det meste i Oppland og noko i Hedmark og Trøndelagsfylka.
Mangel på nye tilrettelagde skogsvegar for taubanedrift og ustabile rammevilkår (særleg driftstilskotet/ miljøbidraget) er noko av grunnen til at det er drive fram så pass lite tømmer med taubane som det er potensial til.
Torbjørn Frivik vart attvald som leiar. Nils Olaf Kyllo går ut av styret. Ny i styret vart vald Helge Kårstad frå Kystskogbruket. Han skal også fungere som sekretær og kasserar for laget i 2015. Frå før sit Tårn Sigve Schmidt frå Årdal i Ryfylke/ Rogaland i styret.
Det er pr. i dag kring 50 medlemmer i laget.

Øverst; Bruce Talbot frå Skog og Landskap demonstrerar ei ny "fordelingsblokk"  som lettar og sikrar arbeidet ved taubanedrift. Blokka er utvikla ved instituttet på Ås, er låg i vekt (ca 23 kg) og fordelar kreftene til 4 endetre. Nederst: Den automatisk styrte 3-tromla løpekatten (bildet) som er utvikla hos Owren As på Vingrom  er tilpassa ei slakkbane med løpande berekabel. Alle foto; Helge Kårstad